Samen met de Utrechtse hulpbisschop mgr. Th. Hoogenboom was Lucas Brinkhuis in Bratislava (Slowakije) waar van 17 t/m 20 maart de Derde Europese Katholieke Sociale Dagen plaatsvonden. Hieronder het tweede deel van Lucas’ verslag – deel 1 lees je hier.
Dag 3 (zaterdag 19 maart)
Vandaag hebben we de twee thema’s behandeld waar ik persoonlijk het meest mee bezig ben: digitalisering en klimaatverandering. De ochtend begon met een speech van de secretaris voor communicatie van het Vaticaan. Hij stelde dat we natuurlijk moeten wijzen op de risico’s van (digitale) technologie, maar dat we ook de goede kanten van technologie moeten vieren. Als we dat niet doen, schaden we de Kerk. Technologie moet gericht zijn op het helpen van mensen en is niet de oplossing voor elk probleem: positief kritisch dus. Bij de andere sprekers en in de werkgroep kwamen nog veel meer punten aan bod. Het steeds meer thuiswerken, de ongelijkheid in toegang tot het internet, de macht van ‘Big Tech’, artificiële intelligentie en algoritmes. De conclusie was duidelijk: de Kerk moet zich veel meer actief bemoeien met (digitale) technologie om ervoor te zorgen dat technologie mensen helpt en niet vervangt of tegenwerkt. We sloten de ochtend af met een Mis.
De middag stond in het teken van een thema waar ik me in het dagelijks leven veel mee bezig houd: klimaatverandering. De Oostenrijkse professor Helga Kromp liet nog eens goed zien hoe groot de ernst van klimaatverandering is. We hebben alleen dit decennium nog om de uitstoot van CO2 te beperken, daarna is het te laat. Zelfs slechts 1,5 graad opwarming (we gaan nu richting de 3) zorgt voor meer overstromingen en andere klimaatschade. We moeten nu heftig ingrijpen om de aarde te redden. Een bisschop van de Oekraïense Grieks-Katholieke Kerk was oorspronkelijk gevraagd om wat te vertellen over hoe ze in Oekraïne duurzame kerken bouwen, maar liet dat logischerwijs gaan om te vertellen over zijn land. De boosheid op Rusland drong in de hele zaal door. Hij vertelde over de burgerslachtoffers overal in Oekraïne en waarschuwde voor de gevechten die rond kerncentrales plaatsvinden. Tot slot bedankte hij de katholieke Kerk voor de steun aan Oekraïne. Na een gebed was er een staande ovatie.
Verder met klimaatverandering: de voorzitter van de internationale vereniging van katholieke jongerenorganisaties vertelde over jongeren en het klimaat. Veel jongeren maken zich niet alleen veel zorgen over klimaatverandering, maar willen er ook actief iets aan doen. De laatste spreker was de fractievoorzitter van de Europese Groene Partij (waar ook GroenLinks onder valt): Philippe Lamberts. Net als paus Franciscus regelmatig doet, waarschuwde hij voor het feit dat in onze huidige samenleving natuur en mensen vaak gezien worden als onderdelen van de economie: ze moeten wat opleveren. Hij is voorzichtig optimistisch dat we nu als Europa echt wat gaan doen tegen klimaatverandering, maar we zijn er nog lang niet. Volgens hem is klimaatverandering niet op te lossen met technologie, maar moeten we nu radicaal kiezen voor een wereld waarin iedereen goed kan leven. Tot slot vonden alle sprekers dat we als Europa open moeten staan voor klimaatvluchtelingen, we zijn zelf namelijk als grootste uitstoters schuldig aan dit probleem. De discussie in de werkgroep ging vervolgens over solidariteit tussen landen en hoe we iedereen meekrijgen in de ecologische transitie. De oplossing was de integrale ecologie uit de encycliek Laudato si’: sociaal en klimaatbeleid samen uitvoeren. Ik vertelde zelf hoe ik na het lezen van deze encycliek besloot de politiek in te gaan. De dag werd afgesloten met een prachtige dansvoorstelling over en door de Roma-gemeenschap in Slowakije.
Dag 4 (zondag 20 maart)
Vandaag is de laatste dag van het congres en blikken we terug op de afgelopen dagen. We starten met de opbrengsten van de werkgroep. De werkgroepen over de demografische transitie en families waren een stuk genuanceerder dan de sprekers van twee dagen geleden. In de werkgroepen werd gesproken over hoe geboortecijfers geen competitie tussen continenten moeten zijn, ook migratie is een legitieme oplossing voor demografische krimp. Er werd gesproken over dat de veranderingen in de maatschappij groot zijn wanneer families verdwijnen, maar wat is de oplossing? Dat we niet alleen mooie woorden spreken, maar ook werken aan goed beleid op het gebied van huisvesting en baanzekerheid.
Vervolgens de digitale transitie. Uit de werkgroepen kwam de zorg naar voren over de concentratie van het internet, want wie informatie heeft, bezit macht. Er waren ook zorgen over een dystopische wereld zoals in Shanghai waar elke inwoner via digitale tracking in de gaten wordt gehouden. Een ander probleem is dat sommige politici digitale media gebruiken om nog meer te polariseren. De oplossing: de menselijke maat moet centraal staan in de ontwikkeling van technologie.
Tot slot ecologie. De opbrengst daar was: leer van elkaars goede groene initiatieven. Niet alleen bedrijven en landen moeten veranderen, maar ook onze eigen levensstijl. Op dit moment betalen mensen in armere landen voor onze klimaatuitstoot omdat daar de effecten het grootst zijn, dit is oneerlijk. De urgentie is groot, tegelijkertijd moet dit niet leiden tot moedeloosheid, maar tot actie en solidariteit. Tot slot moeten we ons afvragen wat onze plek is ten opzichte van de natuur en dieren.
De conferentie werd afgesloten met speeches van de drie organisatoren. De aarsbisschop van Bratislava sprak over hoe we tijdens deze conferentie hebben kunnen leren van elkaar over hoe we de uitdagingen van de Kerk en Europa kunnen oplossen. Ook moeten oudere mensen leren van de jongeren, om grip te krijgen op de toenemende digitale maatschappij. De voorzitter van de Raad van Europese Bisschoppenconferenties (CCEE, de bisschoppen van heel Europa) sprak over de hoofdthema’s van de conferentie: rechtvaardigheid, solidariteit en het algeheel goed. Volgens hem moet de Kerk geen NGO worden: God en Jezus moeten centraal blijven staan. De voorzitter van COMECE (de bisschoppen van de Europese Unie) voelde zich blij. Hij vertelde hoe tijdens de hele conferentie de menselijke persoon centraal stond. Hij gaf aan dat we de afgelopen dagen niet dé oplossing gevonden hebben voor de problemen, maar we hebben er wel samen aan gewerkt.
Na afloop van de conferentie, toen de meeste deelnemers al op de terugweg waren, zijn mgr. Hoogenboom en ik met de top van de CCEE en COMECE naar het centraal station van Bratislava gegaan. Daar komen elke dag treinen met Oekraïense vluchtelingen aan, ze worden daar verder geholpen en krijgen te eten. Het was enorm indrukwekkend om te zien.
